Nova Istra

321 Maja PROFACA STUDIJE, OGLEDI, ZAPISCI daljnja fokusiranja objekata konstantno stapaju u koherentno vizualno iskustvo.“ 42 Tako „čak i ako spavamo, spoznali su znanstvenici tek šezdesetih godina prošloga stoljeća, brzi pokreti oka su pravilo.“ 43 Međutim, vizualno iskustvo ipak se doima kontinuiranim, stabilnim i u neku ruku statičnim. Percepcija, piše Clark, nije toliko „neutralan opis svijeta koliko je povezana uz aktivnost i specifične oblike djelovanja“ uvjetovanog i jezičnim i kulturnim struktu- rama koje mu zadaju kontekst. 44 Polazeći od načela ekološke ravnoteže, koji nagla- šava potrebu balansa ili „slaganja između složenosti subjektivnog senzornog, mo- toričkog i nervnog sustava i okoline“ u njihovim kompleksnim međudjelovanjima, Andy Clark ljudsko tijelo objašnjava kao tijelo sklono i otvoreno restrukturiranju pomoću integriranja fizičkih i mentalnih oruđa u djelovanje i mišljenje, čime ona postaju njegov teško razlučiv dio. 45 Prostorna organizacija, kultura i njezini proi- zvodi, jezik kao „dodatno stvorena i održavana struktura čovjekove unutrašnjosti i okoline“, jesu čimbenici isprepletenosti mentalnih procesa s kontekstom u kojem se više ne govori o vještinama organizma kao cjeline, već o „fragmentima vještina u interakciji s okolinom, što proučavanje kognitivnih procesa vodi izvan granica proučavanja rada mozga“, postavljajući pred znanost složeniji problem. Suprot- stavljajući svoju teoriju o fleksibilnim granicama kognitivnih procesa teoriji koja smatra da je spoznaja nešto što se odvija isključivo u mozgu, Andy Clark razvija teoriju „produženog uma“, distribucije i oslanjanja mentalnih procesa na oruđa iz okoline, počevši od jezika, kulture i njezinih tvorevina do tjelesnih i osjetilnih pro- dužetaka koji u interakciji stvaraju fragmentirane djelatnosti konfigurirajući tako s okolinom nove, složene cjeline. Upravo je „propusnost granica“ između biološkog i kulturnog, piše Martin Jay, značajan oblik istraživanja interakcije i istodobnog sazrijevanja vida i jezika. Jay citira Roberta Rivlina i Karen Gravelle koji zapaža- ju da je „sposobnost unutrašnje vizualizacije objekta usko povezana sa sposobno- šću njegova verbalnog opisivanja. Verbalni i pisani opisi kreiraju vrlo konkretne mentalne predodžbe... Veza vida, vizualnog pamćenja, vizualne memorije i verba- lizacije može biti zapanjujuća.“ 46 Ova spoznaja, smatra Jay, dovodi u pitanje iden- tičnost vizualnog iskustva u različitim kulturama, ne samo zbog različitih jezika i značenja pojedinih pojava, već i zbog općenite različitosti kulturnog konteksta 42 Martin Jay: „Downcast Eyes: The Denigration of Vision in Twentieth-Century French Thought“, University of California Press, 1994., str. 7. 43 Isto. 44 Isto, str. 51 45 Andy Clark: „Supersizing the Mind: Embodiment, Action, and Cognitive Extension“, Oxford University Press, 2011. 46 Martin Jay: Isto, str. 8.